PAWL LI ZIR ANG AW

Tun tum ah hian pawl li ka zirlai chanchin ka rawn sawi dawn a ni a, he ka thil tawn te hi midang in hlawkna an lo chan beisei aka ziak ni lovin kan nun hman hlimawm tak te lo ziahchhuah ka duh vang mai a ni e. He ka ngaihtuahna chaklo tak hi ka sawr khawm leh hnu heng te hi kim lo nuaiin ka rawn phuah chhuak the ihram a ni. Pawl li kan lo nih ve tak avang in kan sikul ah pawh a pawl sang ber kan lo ni ve ta a, nuam pawh kan ti thei viau a ni.Social studies 2 ah lai ho chanchin te kan zir leh a, nuam kan ti thei em em a ni, a chhan chu kan khawbul lawk ami te chanchin te kan zir avang in a ni a, a nuam dangdai hle a ni.

Ka hriat reng chu Pi Hmuaki chanchin kan han zir a, kan khawngaih hle mai a, kan mittui a tla phung mai a ni. Lai ho lal vanhnuaitlira chanchin leh a finzia te kan zir a , a ngaihnawm kan ti lutuk a ni. Vanhnuaitlira chuan Bawm ho hnenah mau nisi hling vek a khat a hmuh thu a sawi a, tin thinghnah nisi chhawhchhi fangkhat pawh fun theilo a awm thu a sawi leh a. Bawm ho chuan chutiang chu an lo hre ngai reng reng lo mai hi alo ni a, min kawhhmuh theih chuan I chhiah khua ah kana wm ang a ti a. Ani chuan phar leh far hnah a entir hlawm a, tichuan a chhiah khua ah an awm ta a ni.

Ka nu leh pa te hi lo ah an riah thin avangin kan unau ho chauh in kana wm ho thin a, hemi kum hi kan u sual kum a nih avangin a buaithlak hle a ni. Hetih lai hian kan veng ho chu an tangkai khawp mai kan tan chuan nu leh pa asn ni ringawt mai a ni.

Kum chanve hnu ah chuan kan kalna sikul chu an ti tawp dawn tih thuthang a awm avangin chhuahsan dan tur kan ngaih ven tan ta a ni. A chhan chu kan sikkul hi sorkar sikul anih loh avangin zirtirtute chungchangah remtawklohna alo awm ve thin a, chu chuan kawng tam takin a tikhawlo a ni. He ka luhna ah hian ka nunah thilthlak danglam a nei nual a chungzing ah chuan mi aia hniam bik loh na rilru ka neih phah hi ka tan chuan malsawmna a ni ringawt mai a nih hi. Kum thum chhung zet lo luh tawhna han chhuahsan zet chu a hrehawm duh khawp mai, mahse mahni tan a tha tur ngaihtuah in ka insawn ta a ni.

Sikul kal ngailohna ah zawmthar tur ka nih avang in thiante ka nei mail oh avang in ka thianpa vanlalzawna bulah chuan ka awm deuh chawt mai a ni.  Chawlhlawk laiin kan in umkual nasa thei hle a, hemi avang hian nuam pawh ka ti ve ta deuh deuh ani. Lehkha in thlawhna lem te kan siam a, ka inthlawh suak thin kha ka thlensan ve ber a ni. Vawikhat chu kan maths teacher hian maths formula chu thinlungah theihnghilh loh nan ziak rawh u a tih chu kei la a ve ta hrim chuan ka thizawn ka awmah ka lo ziak a nih kha, ka pa a nui hnem khawp mai.

Board exam kan neih kum anih avangin kan zirtirtuten tan min lakpui nasa hle mai a, hah pawh an hah thei hle a ni. A chang chuan zanah an in ah te kan kalkhawm thin a. Khatih lai kha chuan Maths leh science ka lo tihtheih ve lai kha ni bawk a, ka langsar ve khawp mai. Kan zirtirtu te in ash zanah kan kalkhawm a, bati enghnuai ah theihtawp in maths min chawhpui thin a ni, mut a chhuak duh bawk si a hunlai chuan hrehawm duh khawp mai. Kan exam lai hian social studies hi nuam ka tih ber anih avang in ka tit ha hle a ni. Zirlai a awm lo chu black board ah an ziak mai thin a a nuam hle in ka hria a ni. Kan exam lai hian khaw li atang in naupang kan kalkhawm a, kan sikul ah an lo exam ta kha aa ni a, kan  inti neitu ve hle a  mikhual ho chu an ti ve dek thin a ni. Kan inah Siachangkawn khua pu bawla fanu alo thleng a, ani hi a damloh avangin a riak in a exam thin a ni, ka pui ve nasa hle in ka in hria a ni. Thiante ka char thar nual a chung zing ah chuan siachangkawn khua ami isreala pawh a tel a ni, ani nen hian exam chhung kan inkawm a ni. Kan han exam zo chu a reh ruih mai a, ka khua har lutuk chu awmngaihna pawh ka hre lo a ni ber mai. A chhia atang a ka kal tawhna primary sikul chu kalsan in middle ah kan lut dawn a ni a, lungte pawh a chhe rum rum in ka hria. Mahse nghahhlelhna chhan kan nei a chu chu uniform kan hak tawh dawn avang a ni.

CLASS III KA NI VE TA !

             CLASS III KA NI VE TA !

Khai aw le, ti tawh tasa sa chu hnunglam hawikir lovin bei tlang mai ang aw. A hmasa ah khan pawlhnih ka zirlai ka rawn sawi a, tun tum ah chuan pawlthum ka nih hunlai a ka chanchin ka rawn sawi dawn a ni. Hetih hunlai hian zirna lamah ka tihtheih hunlai a nih avangin kan class ah pawh pakhatna te ka han ni chho ta zat zat mai a, ka pa chuan zir taimak vang leh thiam theilo zirngawrh avang a pass tha hmuhin min hmu a min fak hle a nih kha. Mahse kei erawh chuan ka rilru tak chuan ka pawmpui chuang lo. Ka u ah hian rilru chak lutuk zir peihlo hi a awm ve a chu erawh chu a zirloh pawh in a tit ha tho ve, ka pa hian min khaikhin thin a ni.

Hemi kum hi world cup kum anih avang in keini pawh min khawih buai ve hle a ni, zirna lam ai chuan helam ah hian sawi tur a tam avang in ka lo thlur bing deuh bik dawn a nih hi. Thingtlang kilkhawr football leina tur nei lo ta chu tumkhat chu duster kan pet a, class ah hman tur a awm lo tih an hriat chhuah chuan mipa ho zawng zawng chuan hremna kan tuar vek nghe nghe a ni.  A chang chuan a nei deuh ten sertawk emaw zammir emaw an lo keng thin a chu chuan kan inkhel mai thin a ni. Vawikhat ka la hriat reng chu hetiang a kan inkhelh lai hian goal ah ka pet a, a phel phawk a, a lehlam chu goal ah a lut a, a lehlam chu a liam thung a. A goal leh goal loh chungchangah kan inhnial laih laih hnu chuan pet tur ber a awm tak loh avang in kan tawp ta ringawt mai a ni.

Kan sikul hian mual zimte kan nei ve a, kilthum nei a ni a, chawlhlawk lai in chutah chuan kan inkhel mai thin a ni. Kan mual hi a tet em avangin inkhelh liantham ah chuan kawngpui mi kal tlemna lai ah kan inkhel mai trhin a ni. Class ang zawng a kan intum phei chuan hmeichhia te pawh an local ve vek thin a ni.  Sertawk kan pet thin lai hian a chak ho in sertawk kha kan ei mai thin a, a hlawk thlak ang reng phian mai. Sertawk hun chu kalpel in puanchhe hlawmkhawm a ball siam in kan inkhel thin a, a muk em avangin kan ke te a na thei hle a, a chang chuan kan ke te a vung bul thin a ni.

Kan sikul ah hian vai fa ho pawh an awm ve a chung zing ami ETO kan ti mai thin a, chumi te zialzu chu kan head master in alo hmu fuh hlauh mai a, zial tlawn sawm a zuk tir vek a nih kha, manhla chu an ti khawp ang mawle. Vawikhat chu hmundang ami alo kal a kan class min zirtir a, English lamdan tur ah a tawp a ‘le’ anih chuan ‘ul’ tih ang a lam tur tiin a sawi a. Kei chuan anih Middle school tih hi midul school kan ti dawn em ni ka han tih chuan min chhang thei ta lo a ni. Kan la chhah khawp mai.

Social II kan zir thin a, lairam chanchin leh a ramri te kan zir a, Dopawrha chanchin te ngaihnawm kan ti thei hle a ni. Lai thufing a ‘ ka ti law paw ka taw a tlak’ tih chua kan nuih a za hle a, a chhan chu taw tih hi lai tawng chuan hmeichhe serh sawina tawngkam pakhat anih vang a ni.

Heng hunlai hian nuam kan tih ber chu thingkung lawn leh football pet kha a ni mai a, engmah kha lungkham tak tak kan nei lo hrim hrim mai niin ka hria. Sikul ah vanlalsiama nen kan inkawm deuh chawt a, ka aiin a upa a, mahse thingkung chen vel ah chuan kan inthurual thei hle a ni. Ka sawihmaih thiang lo chu kan class a hmeichhe pakhat lian deuh mai    (a hming thup mai the ang) hi a awm a. Kan chawlhlawk luhleh dawn a zung chu a ek them a thlauh ta mai a. Keini la mawl ve ta hrim hrim chuan “Li chua a zun ah ek a chhuak tel kan ti a, mak kan tie m em a, kan sawi huai huai mai anih kha. Tun a ka ngaihtuah let leh hian  a zah tur zia kha aw ka ti leh hnuhnawh mai mai.

Pawlhnih ka nih lai

Ka lo upa ve deuh deuh a, tunah chuan kum 8 vel ka lo ni ve ta reng mai. Pawlhnih lai han zir ve tak ah chuan zirtirtu te pawhin tihtur min tuk nasa theiv hle, work kan tih ah pawh thingtuai te kan sat thin a, zirtirtu te khan an sawithiam bawk a, thawklo bik nih kan hreh thei hle a ni. Kan khua ah hian  primary sikul pathum a awm ve a, 1,2 leh 3 tiin kan ko mai thin a, chutah chuan 1 ah ka lut thin a ni. Pawlhnih ka zirkum hian sikul 3 an lo din a, chutah chuan mu auveng naupang ho, kan khua ah pawh changkang lo veng kan tih thin an kal thin a, chutah chuan kal ka ngen ta tlat mai a. Ka nu leh pa chuan an phal vak lo a, tih tak te a ka ngen avangin an phal  ta hram a ni.


Veng hnufual ho awmna tih tak ah discipline tih khauh a ngai em em a, amaherawh chu kan head leh zirtirtu te khan hlawh awm hauh lo khan min zirtir thin a ni. Sikul 1 leh 2 te kha chu sorkar an nih avang in hlawh an hmu tha meuh mai, enkawlna pawh an dawng tha a, mahse heta ka kalna ah erawh hi chuan a siki them pawh an dawng lo a ni. Kan class room chu class 4 atang a a tawp KG pawl ho thleng chuan a inhmuh theih vek a, mahse zirtir dan ah an buai chuang hauh lo mai te kha an fakawm khawp mai. Kan zirtirtute awmna chu class 4 ho hma zawn ah tak a ni a, hmun awl hi a awmlo hrim hrim a ni.


He sikul ah hi chuan kan thil neih engkim mai hi kan intawm vek a, miin ser phel pawh nei sela kan sikul pum daih tur a a phel a ngai tlat mai. A ropui teh asin aw!!! Chawhma lamah period 3 kan nei thin a, chumi kar a chawlhlawk awm thin ah chuan kan infiam nasa thei hle a ni. Sikul chhak hla tawk tak ah thingkung lawn turin mipa ho kan kal thin a, kan chen phul sa hmeichhe hovin an lo chen ve leh thin a ni. Thlan te a tla hluam thin a, class ah pawh kan kawrban in kan inhru mai thin a ni.  Kan sikul chhak chiah chu hnim langsam vel tam deuh hmun hi anih avang in bawhen a nuam thei hle a, chumi bawheng ve ngam lo ho chu dawi nih an hlawh thin avangin a hmasa pawlah kan kal ngei thin a ni.


Pawlhnih ka nih laiin kan naupang ber erawh chu Nursery ala ni a. Tumkhat chu chawlhlawk kan lut leh chiah tih ah hian thianten min lo ko a, ka tlan phei nak chuanka nau hi che miah lovin dawhkn hnuai ah alo mu fel ziat mai a. A tihngaihna tak ka la hre lo hle mai a, ka la lian bawk si lo, ka koh vak pawh in min chhang si lova ka mangang hman hle a ni. Kan zirtirtu te lo haw hnu chuan tuite leih in an kaiharh thei chauh a ni ka hlauthawng hman khawp mai. Hemi ni hian kan zirtirtu te chuan chawhnu chawlh min pe ve a ni.


Pawlhnih ka nih lai vek hian a lawm tumkhat chu ka thianpa nen hian pen rifile tui siam tum in tawkpui hnah kan lokhawm chiam a, kan  chhak luikawr ah chuan kan deng sawm a, kan sawr hnu chu pen tui a tan hman kan tum a ni. Amah erawh chu alo tha ikhaw si lova, kan tha sen ngaihtuah chuan a hlawk lo khawp a ni. Vawikhat chu ka thianpa hian magic ka show dawn a, tawkpui rah va lo la ka lo entir ang che tiin. Keipawh chuan ngaihthatlohna nei lo chuan ka pe a, alo ei a, a ka chhung atang chuan dar a siam tawkpui rah leh a kuang alo lachhuak a mak kan ti ve em em a ni. A hnu ah ka hriat leh dan chuan hei hi a lo hmuam hmasa ni ngei tur a ni.


Kan kalna chu a mawlho kalna tih tur ang vel a mawi kan la ni a, khua ala var mawlh lo a ni ber mai. Tumkhat chu ka thianpa nen bawn karah kan lut a, mi bawnglu paih ruhro hi a hmu a. Kan pahnih chuan kan zawnchho a, kan hawhaw pah a, midang ho pawh chuan min lo zui ve zel avang chuan midang chu kan zawntir ve ta a ni. Keini pahnih chu intithei takin kan lo en mai mai tawh, a hria apiangin ka thiana chu an ngaisang em em tawh mai a ni. Kan vengah hian Burma ho an awm thin a, an rambuai avang a lochho te an ni hlawm a ni. Tumkhat chu kan unau leh Burma ho kan intithiam lova, kan insual hrep hnu chuan kan inthathen leh mai a. A tukah chuan ka sikul kal tur kawnglaiah thingfak nen min lo chang a, kan insual ta a rei tawk kan insual hnu chuan an veng paho in an lo thlir ve a, min lo thelh a hnek in min lo fuih a, kan insual ta ngat ngat mai a ni. Nakin hnu chuan kan sir pakhat alo kal a min lo thelh ta a, hremna erawh ka dawng lo hlauh mai. He kan insual ah hian chakzawk kan awmlo na in min sik pilh nasa hle a ni. Hemi hnu hian sikul ka thleng kawrkilh tla phengphung a ka awm chu thiante chuan a chhang min lo zawt vat mai a, ka hrilh hnu chuan anmahni do tur in kan sikul ho chu kan thawkchhuak ta a ni. Kan head pawh chuan min lo thlir ve reng a, mahse engtinmah chuan min ti lem lo. An in bulk an thlen chuan a lian ber a tang in tan in a te ber thleng chuan an in chu lungin kan vawm ta ruih ruih mai a, nuam ve tak chu a ni. A pa chu lo dak in zahngai uh zahngai uh, a tih pawh chuan kan la chhunzawm zel a vang in kan head chuan a tawk tawh e a ti a, kan bang thei ta chauh a ni. Ka ngaihtuah chang pawh hian keimah thlavang hauh vang a sikul pumpui leh kan head te thleng a kan thawk kha mak ka la ti tawp thei lo a ni. 


 He sikul ah hian changkang taka wm lo mahse he sikul ka kal atang hian elpui tur awm em em lo chu pakhatna ka nit a zel a, chu chuan sikul dang a ka insawn lehna ah pawh min pui ta zel a ni. Ka la hriat reng chu lehkhabu leitur a vang em em a, a awmchhun lah midang in an lei hman zel avangin zirtirtu te pawhin min tur lui ngam meuh lo a ni. Tumkhat chu kan social studies hi ka thianpa ta ka leichhawng a, a original ah chuan rectangular tur a nih laiin ka lei hi chu circular shape a ni tawh thung a ni. Mahse chhiar nuam ka tiin keimah a lehkhabu ka lei hmasak ber a  ni a, ka tan chuan a hlu em em a ni. Hei hi Duli a ka lei a ni. Pawlhnih kan kal lai hi ka hunt awn ah chuan ka hriatchian theih pawl a lo nita a ni.

Sikul ka kal hmasak ber

Naupang fel ve tawh tak kum li mi vel chu kan ni tawh ang, chutiang ah chuan sikul ka lut tan a. Kan la te ve bawk em a, khatih hunlai kha chuan a ngaihna tak pawh kan awm lo a ni.  Kan inchhak ah lawk hian   primary sikul sikul a awm a, chutah chuan kan kal ve thin a ni, E chhia kan ti mai a, chutiang pawl chu kan ni. Khawdang ang te chu nise pawlhnih rual tur ni si keini e-chhia kan han nimai kha lawm loh a ruang in kan la naupang em alawm tiin tanlak chu khawilam ah a ni ringawt . Khatih laia kan nun ang kha chu khawpui naupangten an hre phak hauh lo mahse nuam erawh kan ti phian.
Kan sikul kalna ah chuan hausa tak kan awm lova, kan nu leh pa te sorkar hna thawk sang ber khan zirtirtu hna kha a thawk a ni mai a, chhuan tur em em kan awm lo a ni. Ka nu te chuan chutia sikul meuh han kal ve ta chu tiin ka chhang chiah nen hian pencil leh ziahlohbu min pai tir a, chu chuan enge kan ziak tak pawh ka hre lo nuam hi kan ti ve em em ringawt mai a ni. Mahse tlai alo thlen meuh hi chuan pencil a bo ngei ngei a, chuvangin ka nu te chuan kawngdang an ngaihtuah leh ta a ni. An tihdan chu pencil tlawn khat hi hmun li ah an tan bung a, pakhat chu min pai tir thin a, amaherawh chu a bo leh tho thin a ni. A tawpah chuan an tihngaihna hre lovin pencil hmawr an rek a, lazaiin an tawn a, a lehlam chu kan ipte hruiah an tawnbet leh a, hei zet hi chuan a daih rei ve viau a ni. Kan tihbo khat deuh tak hnu chuan ipte pen ah hian side pocket ang deuh min siamsak a, tah chuan kan ak ta thin a ni.
Naupang harh rual te kan lo ni ve bawk a, engmah lungkham tur kan nei em em si lo, keimahni khan kan zalen tawp ani mai. Ka thianpa nen sihneh hmin eitur in luite hnar kan pan ziah a, class kan kal lo ta fo mai a, hei erawh hi chu nu leh pa atang in hremna a na angreng viau mai. Sialpan rah te han ei a, mahni rualpui hmeichhe naupang dangte hma a han intihtheih vel te kha alo nuam em em  mai a ni.
Chuti tak mai a hma ka sawn theih loh avang chuan ka chhungte mangang in Anganwadi ah min kal that tir leh ta a ni. Hei hi sikul ka luh hmasak ber a nih avang in ka chiang vak thei vta lo a ni. Ka la hriat reng chu  zenghri danna in min chiu a, chumi hnu chuan damdawi sent e hi min pe a , kan lawm ve em em mai a ni. Sikul kan la chaawl thei zui phei kha chu lawmawm tak a tling in kan hria a ni.
Khawpui naupang te ang in khatihlai khan changkang lo mahila, mahni tawk ah kan hrisel ve em em a, a hranpa in exercise te kha lak hran a ngai lo reng reng a ni.  Kan hmalam hun tur I thlir zel ang aw.

KA NUNDAN A NIA KA THU VEK A NI

KA NUNDAN A NIA KA THU VEK A NI E.

He thu hi tunhma deuh 2005 vel khan a lar khawp mai a, thalai tamtak a hruaisual nasa hman a nih kha. Heihi a dik thei em aw, ilo enchiang dawn teh ang. Tunhma chuan Lal te kha an lal em em a, lalram zau tak tak an nei thin a ni, an duhdan angin an chung a thuneitu awm lo hial in ro an rel thin. Mahse 16th century vel ah khan French phillosopher ropui Russeau chuan mihring te hi individual chuan kan awm theilo inmamawh tawn vek kan ni, tih alo hmuhchhuah atang khan, mipui te thinlungah hna nasa takin a thawk a revolution ropui tak an lo chawk chhuak a nih kha.
Mifing apiangin zilhhauna thu an ngaipawimawh thin a, a mawlzual leh mahni awmdan tur pawh thliar hrang thiamlo ho hian midang lakah an hel thin a ni. Chhungkua in kan cheng a, nu leh pa tel lovin engmah kan thawkchhuak theilo a ni. Chutih rualin nu leh pa te pawhin midang awmlo chuan eng kawng mah an zawh thei lo a ni. Hetiang a nih avang hian tumah hi inhmusit thei kan awm lo hrim hrim social context atang hi chuan.
Hmanlai kan pi leh pute kha chuan thenawm do ai chuan khaw sarih do a thlanawm zawk an lo tih hi tawngkam mah nise a dik ve tlat a ni. Tunlaiah changkanna ten min rawn chim vel a. Privacy kan ngaihpawimawh rual hian hetiang hi a hrisel tampui lo hle a ni civilise thei tur chuan kan inphochhuah a pawimawh hle a ni. Chutih rualin kan thiante leh keimahni community hriatpui loh keimah niin puanhnuai thil kan nei a nih chuan kan society ah thilduhawm lo tak ala thleng vat in a rinawm a ni.
Tunlaiah nu leh paten an fate phaiah lehkha zir tur in an dah hlawm a ni. Kan chhuan viau lai hian enge an dinhmun chiah kan ngaihtuah ngai em le. Heng rilru pu hian i fate ho hi phaiah i thawnliam ngam dawn em le. Hetah hian professional zirlai Mizoram quota hi chu hostelah an awm tlangpui avangin ka sawi tel lo a ni.

ZU HI ENGTIN NGE KAN NGAIH LE

Zu hi hmasang atang a lo awm tawh a ni a, an chaw ei rual in an in ve mai ṭhin a sualna atan an hmang ngai lo a ni. Keini chaw kan ei a tuihang kan hmang ang chiah hian Bible hunlai khan an lo hmang ṭhin. Hetih hunlai pawh hian zu hi rui ṭhin chu an awm ngei  a, mahse vantlangin ruih tur ah an ngai lo a ni. Hun alo kal zel a zu tangkaina te an lo hre chho zel a, nachhawkna atan te hial hman nachang an lo hre  ta a ni. Kan Bible ah hian uain a sawina hi hmun tamtak ah kan hmu a, hman a nihna zawng zawng ah hian uain ti vek in an let a, hmansual(a chhelam sawina ah) zu tiin an let leh hlauh thung si a, chuvangin hemi kawngah hi chuan fuh tawk lo a awm  thei awm e.

Mizoram ah khan engvang in nge Kristiante khan an khap nachhan kha ni ang le? kan tih chuan khatihlai hunah khan  zu leh sakhua na thil kha kalkawp ang reng a an ngaih avang khan an khap a ni, chutiang bawkin khuang pawh khap a ni. Chuta chinah chuan zu inngam an awm taawh lova kohhran a kal fir em avangin, hemi avang hian A Thanglura pawh kha Roman Catholic ah a inlet a nih kha.

Hmanlai kan zu hmandan ah khan lo ah hah deuh in hna an thawk a, an chau em em mai ṭhin a ni. Chuvangin zanah mut hma in an in mai ṭhin a, hei hi anmahni siam ngei a ni. Vantlang puipun ni a lo rui an awm pawh in ‘Ramhuaiin a til ah a pensak’ an ti a, an zawn haw hial ṭhin a ni. Heng ang nih hi a zahthlak em em a, chuvangin rui ngampawh an awm lo a ni. Kristianna in kan ram a hneh hnu a zu in khap anih khan  tumah zu in phal a ta lo a ni. Hetiang a lo nih takah hian an lo inthup ta a, a inho pawhin veng kilkhawr an pan tan ta a ni. Hetih chhung hian  langtham nisi lovah buaina a tam em em a, khua a ti ṭawp tak meuh a ni.

A chung a kan tarlan tak te khi kan back ground ah hmang ta ila fuh aawm e.  Zu hi sual a ni em? Tih lam aimahin zu hian enge a thlen? tih ah hian kan inzawt tur a ni ang. Zu kan khap a, khawpui laili ah chuan thianghlim takin amaherawh chu ven kilkhawr lamah thung chuan a nasa lutuk tho a ni. Kan ṭhian, kan fate, kan unau te an kal a. Engthil nge an chungah lo thleng dawn tih pawh kan hriatlohin an awm mek chu a ni si a. A bikin Aizawl hi han sawi ta ila veng kilkhawr ah chauh zu awm thu kan sawimawi a ni maithei e, khulam a bike accident velah khuan mi engzatnge thi tawh ang le? Khang thlarau kha Pathian in a hmangaihlo bik nge, keini hian kan hmangaihlo le? Mizoram sawrkarin a ti  em a hma alak hian veng kilkhawr te tan chuan zan a pawn han chhuah na chi a ni ta lo a ni, an tan chuan anchhia a ni mai. Mi ho in veng hming an sawi tliar tliar a Mission veng an tih chuan an confi bik hle a ni, amaherawh chu  Edenthar, RV Phunchawng te han tih hi chuan a sawitu leh a zawt tu hmel ah engemaw alo lang tawh tlat. Hei hi tu anchhia nge zu khap anchhia a ni.

Zu chu veng kilkhawr ah chauh a awm tak avangin a inchâk ho a hmei apa in an pan ta luai luai a. Hetia  sual vaklo te leh sual em em ten an pan tlan tak ah chuan miṭha ve deuh te pawh kha an hruaisual thin a ni. Kan sawi hmaih hauhlo tur chu zu a tam a pa leh tlangval hoten an bawr tih a lar tak hnu chuan KS te pawh in an pan ve ta ava himlo tehlul em! Heti chung chung hian pulpit tlang atang a sawiseina awka chhuak thin hi keichuan ka helh khawp mai, sual ti pungtu mai nilovin Bible in sual tinreng bul sum a tih tidanglam tur a hmalakna ang ah a ngaihtheih  hial in ka hria kei chuan.

Kan sawi hmaih hauh loh tur thil pakhat alo awm leh ta e, zu khap a nih chiah hian corruption heng acid, spirit, Burma damdawi pawlh, man sang uchuak, leh factory thianghlim lo atangin nasa takin hriselna alo nghawng thei ta a ni. Zu vang a chhungte thi ta ten sorkar an huat ka rin viau laiin anni chuan khap sauh sauh tur in an lo ti ve mek si a nih hi kan ngaituah a tawi tlang khawp mai. An chhungte thi ta intheih tur khan zu thianghlim tak lo awm nise chupa chu a thilo turtih ang chi te pawh hi hriat tur a ni e.  Kohhran ho hian ka ngaihdan chuan rawngbawlna awlsam theihnan hlip tur a tan an lak ka rin vein en

Zu hi khap lo se kan tih hian kan ngaihdan mai a ni a dan chhungah a awm tawh mai dawn chauh a ni. Vengkilkhawr ah zudawr a tam tawh lo ang a, a fing deuhte chuan anmahni inbulah an in keuh thei tawh dawn a ni. Hei hian hrithalo lak ah nasa takin min ven ngei ka ring tlat a ni, kan fate an sual anih pawh in kan hmuh phak a an sual chuan vendan kan thiam tawh mai ang. Tin veng kilkhawr ah sualna alo tlem tur mawlh hi kei chuan ka nghakhlel a ni, keima view ah chuan hei hian hmun a chang thui hle a ni. Chutih hunah chuan kawtthler ah lo inzuar pawh nise tumah in kawngpuiah ruih an tumdawn lo, khulai kalkan a helai kan hmuh thin avang hian kan ramah sualna alo pung ta a nih hi. Chuvangin a bul a ṭang hian pawt phawi ang u hmiang….

LALPA A RINNA NGHAT TU LAL HEZEKIA

History velah hian lalram hrang hrang chanchin te kan zir thin a, an lo ropui ngei mai . Aigupta ho chu an insak avangin an lar a, Assyria leh Babylon ho te chu indona avang in an lar bawk a ni. Heng ho inkar ram ah hian Israel hote chu Pathian in a dah hlawm a, engvang kher in nge Pathian hian helai ram sorkar chak pahnih inkar ah a dah mai le ka ti thin. Mahse ka ngaihtuah chian chuan a chakzia show a duh tih hi ka zir chhuah a ni. Hemi anih avang hian Israel hote khan Pathian an hnaih phah in a lam ah an lo kun leh thin a ni. A chang chuan Pathian pawi an khawih ngei thin a, chung hunah chuan an aia hnamchakte thuhnuai ah hian a dah thin a, Jerusalem lam hawi a an tawngtai chuan Pathian in a lo ngaithla in a chhanchhuak leh thin a ni.
Tunah hian hian Juda lal Hezekiah chanchin kan sawi dawn a ni a, Bible chuan a ni aia tha hi a hma in an la awm lo a, an awm tawh lo a ti hial a nih kha. A pa chu Ahaza a ni a, Pathian ngaihsak lo tak a nit hung a ni, Pathian pawh hian nu leh pa sual tak lakah pawh hian pakhat emaw hi chu a lo chhan deuh thin a ni awm e. A lal tan tirh a tang hian Lalpa chu zawng nghal in pathian dang biakna lam chi zawng zawngte chu an tichhe ta vek a ni. Temple a Pathian be ngai tawh lo chu an hlan thar leh a, tah chuan dan dik takin Pathian an be ta a ni. Hemi hnu hia sakhaw biakdan a siamthar a, Lalpa mithmuh ah a hmuingilin malsawmna tamtak in a vur ta a ni.
Chung hunlai chuan Assuria an lo lian hle mai a, history lamah kan hria anga. An duh duh an awp a, a hma kumli ah hian Israel ram pawh an lo la tawh a ni. He mi hnu hian Jerusalem beitur in an lo thawk chhuak ta a, khawvel pumpui awptu lakah chuan Hezekia pawh hi a thlaphang ve hle a, lawman te pe in remna siampui a tum a mahse Assuria lal hian a duhlo a ni. Assurya lal tirh in Rabsaka chu Jerusalem ah alo chho a, a rawn vau tan ta a, Jerusalem khua chu a dinchhuah loh tur leh hnamdang pathian an tih chhiat tawhte chu lamin chapo tak in a au ta a ni. An ni chuan an sipai ngahzia te leh khawvel ah hneh loh an neih loh dante chu an lo uanpui a. Mualpho thei ang ber tur in an lo vau a ni. An Pathian chu an hnamdang pathian ang atihchhiat chi ah an ngai ni ngei tur a ni. Hetih chhung zawng pawh hian Hezekia chuan ‘Lalpan min chhanhim dawn a ni’, tiin a mite a lo thlamuan thin a ni.
Bible ah Hezekiah finna hi lang lo mahse Pathian chuan finna hi alo peve ngei a ni. Hei hi kan hriatna chu indo hma in tui lakna a siam a, he a thilsiam hi kum tamtak ral hnu tunhun thleng pawh hian mak tih ala tling pha a ni. Lung sakhat chu thuitak ker kua in tui khawchhungah an la lut a, an siamdan n chhinchhiahna hi tunah Istanbul ah kawlthat a ni mek a ni. Pathian pawh in he thil thleng tur hi a hre lawk a ni ang chu a hma lamah mipuite chu Hezekiah ring tawk tur in an rilru te hruaisak in an awm vek a ni. Hei hian inlungrualna leh rah tha a chhuah ta a ni.
Kulhchhung a  awm a hualbeh nih chu inpek mai a thlanawm zawk ngei ang, mahse Hezekiah chuan a rin ah hian a chiang em a, a chhan thei tih hi a hre taawk a, chuvangina inpe lo mai a ni. Pawnlam ah hian thlemna chi hrang hrang depression emaw, natna avang a lungngaiin kan awm thin em? Hengah hian intihhlum duhna lamah kan kun mai thin em aw, a nihloh pawh in sual lamh kan tlulut em. Lalpa rinchhantu Hezekia ang hian khawvela sorkar lianber in a do hnu ah pawh inpe mai duhlo ang hian rinna kan nghat chiah em.
A vawihnih lo vau naah chuan lal chuan a rilru a phawrh chhuak ve ta a, Tiang hian a tawngtai ta a ni. He tawngtaina hi chu chhanloh chi a ni lo reng reng, hetiang ang chi a Pathian kan kar phawt chuan keini pawh min chhang ngei ngei ang. Assuria lal tirh in lehkha hmang a Pathian sawichhiatna tinreng chu a hma a pharh in, thinlung tak in a taawng tai a.  Aw Lalpa,cherub te chung a thu, Isrelte Pathian, nang, nang chauh hi leilung ram zawng zawng Pathian ch I ni; lei leh van hi nangma siam a ni, tiin bul a han tan ta a. Rabsaka kha chuan Hezekia hnenah hian a Pathian in a chhanhim thei tih pawh chu ringlo tur in a lo ti tawh a nih kha. Mahse hetiang hunah pawh hian Leilung zawng zawng neitu chu Pathian a nihzia hi a manchiang hle a ni. Keini pawh hi kan nitin nun ah hian rinhlelh rum rum na leh kan chhandamna pawh chiang tawk lo a kana wm hun a thleng mai thei e, chung hun ah chuan lei leh vanlal ber hi kan tan ngam ve ang’em?
A tawngtaina hian chhunzawm ta zel ila Lalpa a rinna a nghah ngamzia hi alo lang thla nasa hle a ni. AW Lalpa bengchhi la ngaithla teh; Aw Lalpa I mit meng la en teh; tiin  a tawngtai a. Assuria hote chuan in ramte hnamte leh an pathian te chu Rabsaka sawi ang khan an tichhe thin a, lian tak an nih avangin hetih hunlai pawh hian an chapo viau a ni. Khang an pathian tihchhiat te kha chu mihring siamchawp mai an nih avangin an tichhe thin a ni. Tiin Assuria hoten an lo chuan em em, an hmelma te pathian an tihchhiatsakte chanchin chu Pathian hnen ah a sawi a, heingawt pawh hian Pathian a va ti lawm dawn tak em. Heimai hi ala nilo ka duhlai tak chu, Chuvangin aw Lalpa kan Pathian, nang, nangmah chauh hi Lalpa Pathian I ni tih leilung luah ram zawng zawng ah hian an hriatna tur in minchhanhim ngei ngei ang che, tiin. He a dilna hi chu Pathian in chhanloh a hreh pawl tak a nih ka ring. A chhang dawn hrim hrim, a chhang dawn hi a ni ringawt mai a ni, khawvel pawhin dilpui engang mahse a chhang dawn hi a ni mai. A lama rilru dik putu te laka a chakzia lanna turin a mit chu khawvel chungah a len ruai thin a ni. Keini hian Pathian chhan ngei ngei tur hian kan mamawh kan dil thiam em aw, a chetloh theihlohna khawp a kan kar a hun viau lo maw. He dilna hi chhan ina awm nghal a, zawlnei Isaia kaltlang in Pathian chuan a ngaihthah lo viau a ni.
Mi chapo te chu a hnukhniam thin ang in khawvela ramlian ber emperor  chu a cho Pathian dik chu a ngam lo kher mai. Rip tak a lo thawk kha a haw leh ta hna hna a, lo lang thla zel chu ama fapa ngeiin a that a ni. He thil hian Pathian pawisawi hlauhawm zia leh Pathian meuh cho avang a, thilpawi thei te min hrilh chiang hle a ni.
Keini pawh hi rinna kan intihkhah viau a ngai a ni, thlarau a I tui hale m em lai khan in teuh rawh. Nakin zelah kha khan a pui ang che. Mahni sahrang ni a Assyria in a ngaihtawh sipai 250000 zet in an hualna lakah pawh a chhanchhuak thei a nih si chuan Lalpa nen chuan engkim mai hi tihtheihloh a awmdawn lo reng a ni.

LUNGAWINA

Lungâwina hi enge ni ang le, lungâwina kan han tih hi chuan thinlung a lawmna, chantawk a lawmna, thil engpawh lo thleng se thlirna kawngdang a thlir tu te an ni ṭhin. He khawvel dan ah hian lungawina a awmlo kan ti thei ang, a changin inrem ṭhin mahsela rei a daih ngailo a ni. Lungawi tak a nun hi a hahdam mai ni lovin a hrisel a, mi hrisel lote hi an lungawi mawh khawp mai. Chutih rualin Lal Isua a awm te erawh chu harsatna ah pawh an lungawi thei lawi si a ni. Kan nitin hun hmandan ah hian kan thiltih te hian lungawina min pe tawk em le? Tih te hi chhut tham tak a awm ṭhin a ni.

       Thenkhat chu kan thatchhiat avangin lungawina kan hmu ṭhin lo a ni. Thatchhiatna hi mahni rilru nawmlohna thlentu leh tuma thlamuantheih loh natna thlentu a ni, Pathian in a haw em em bawk a ni. He natna hi dawngdahna leh pachhiatna kengtel nghal a nih avang in natna hlauhawm tak a ni a, tihdamna lah chu a vang mai mai khawp a, vawikhat thatchhiat inthlahdah tawh laklawh chu sim mai theih a ni lo. Lungawi tur chuan kan hnathawh ah a rah kan hmuh a ngai a, chu chuan kan lawmna a tizual ṭhin a ni. Mizopa chu lo neiin eia zawng ṭhin a ni a, kum bul a ṭang in hah tak in a thawk a, kum tawpa rah chhuah chu hlim tak in a seng ṭhin a, mi neih a awt ve tawh ngai lo a ni, chu chuan lungawina a pe thin. Chutiang bawk chuan zirlai te pawh kan han zir ṭauh ṭauh a, chapter khat han thiam vek te hian kan lawm em em thin a nih kha. Kum tawp exam result ah rah chhuah chu a lungawithlak em em thin a ni. Hetih rual hian thenkhat chuan in vawiin a tih tur te nidang a tih ah kan khek thin, kan tihloh a thildang nuam zawk kan tih khan kan rilru a nuam chuang lo. Kan tih loh ho kha inchhekkhawl zel a, lungawilo tak in kan thlir liam a, kumtawp result lo chhuak chu a lungawiloh thlak hle thin a ni. Kan hna khan lungawina min thlen hek lo le. Lungawina hi a man ava sang tehlul em, mitin banphak ah a awm reng a nimahsela a aia lungawi zawk a awm kan beisei vangin lungawina kan kalsan chang a tam viau a ni. Mithenkhat chu kan vannei viau thin a, thiamna inang reng ah pawh vannei bik te kana wm thin a ni. Chutiangah chuan vanduai zawkte chu an lungawi lo duh khawp mai, khawvel a ni miau a thuhmun thei si lo le. Tunlai khawvel ah hian mahni hna a lungawi viau si, thiante hna a lungawi lo kan va tam ta em . Lungawi tak a awm ai chuan nawrh kan thlang ta zawk a, hei aia ngeiawm chu nuar angreng nuar lo ang deuh chi ho pen down strike an tih hote hi an ni a, lum si lo vawt si lo a vuihmui pu ho te an ni, an khawngaihthlak khawp mai.

Tumkhat chu lungawina ka ngaihtuah laiin Paula nundan vel ka ngaihtuah chhuak a, kha nun kha ava awhawm tak em. Riltamna hmun ah pawh puar tak leh lungawi tak a awmdan a thiam mai te kha khawvel pek lungawina hi chu a ni lo phawt ang. A ngaihtuah let ngei ang a a pianthar hma kha chuan Jerusalem-ah pawh mite zahkai dan thiam nisi in chuti tak em a han pachhiat tak mai chu tiin, mahse a thinlung chu chhunkhhahin a lo awm ta a. Engkimah a lungawi zel tawh mai a ni, Lal Isua tirhna a nih tawh chuan kawlbun te chu a nep a ti tawh mai a ni. Keini hian eng ang lungawina nge kan zawn ve le. Thingtlang khaw pakhat ka kalna a kan thlen in te chu an in hmangaihin an hlim em em mai a ni. Nitin inhlawh leh lo ah hna thawk in an awm thin a, zan lamah erawh an hahdam chiang a ni, an chhungkua ah inhauhna in hmun a changkhat viau a ni awm e. An pa ber kha chhungkaw tan ava hlu ngai em, mihausa ten chhungkaw lungawina an pek aia tlem chu a pek loh bik ka ring lo a ni. An in maurap in mai atang khan vanram a lang hial in ka hria. Lalpa chenchilh chhungkua khatiang ah kha chuan naupang an sual mawh khawpin ka ring ve mai mai, a chhan chu Pathian in setana khawihchhiat mai mai a phal lovang.

Ka mi ngaihsan em em Lalruali kha chuan he nun hi hneh theih loh nun tiin a lo vuah ve bawk a. He nun hlutna hi a hre chiang a, leiah hi chuan nuam takin a awm theih loh a, chuvang chuan lungawi tak a awm te chu mi nihlawh nihna a ni tihte hi a nun a tang in kan hre thei a ni. Thlemna chihrang hrang leh a natna tawrhna hmangte in he a lungawina hi sawinghin in a awm thin . Mahse Gathsemane huan a ngaihtuah thlen chuan a lungawihlohna nep zia a inngaihtuah chhuak a, amah a inhmu hniam leh a ni, tichuan lungawina diktak Lal Isua chu a dil a hrehawm mahse i ta ka ni Lalpa tiin lungawi tak in a lo awm phah ta a ni.

Engtinnge keini ho hian lungawina kan zawn ve thin le? Lungawina nei tur chuan Lal Isua a ngai, he khawvel ah hi chuan mihring duh chin in tawp in tai a nei dawn si lo. Lal Isua a lungawi te hi mi nihlawh ber te zing a mi an ni, Lal Isua bul a an khenbeh pa kha a lungawi khawp ang, a tuarna pawh kha a hre chang tawh lo mai thei a ni. Kha lungawina avang khan chhandamin a awm si a, a sualna te a ngaihtuah chhuak a suamhmang leh tualthah hmang a nihna te chung lakah chuan an bula an khenbeh pa kha a ngaihtuah let chhin a, a lungawi hliah hliah. An hremna kha nep a ti tawh lutuk. Hmanlai indo thinlai khan lalbula thih kha chu chawimawina ah sipai huaisente kha chuan an ngai a, an lungawi thin a ni. Mahse lei leh van lal ber meuh a bulah misual bulah chuan a lo thi ta si a, a phu lo tih a hriat in hre reng tur in a chah a nih kha. Lal Isua khan a chanchhiat lai a lo khawngaihtu leh lo pan tu chu a hnar lo a lo pawm in a hnukchah dawn in mi lungawi ber ah a chhuah ta a ni. Keini hian khawi atang in nge kan in teh ve thin le.

KAN BIBLE MIN PEK HI

Awle vawiin hi Pathianni a ni bawk a, duhtawk in han hlap piap piap mai ang aw. Bible history chhui hran ka tum vak lo na in tlem a zawng han tarlang ila. Mosia khan lehkhabu panga te a ziak hlawm a, he tah hian a then hi chu midang in a thih hnu a an chhunzawm te pawh a awm tho a ni. He lehkhabu hi Pathian lehkhabu ti a an hriatlar chu a nimai a bu dang a la awm hma a ni. He lehkhabu an hman chhung hian Ahaza hun ah khan Pathian biak an lo thlahthlam ta hle mai a, a tupa Manasea hunlai nen khan. An Pathian lehkhabu ngei pawh chu an lo tibo ta hial a, Josia hunah khan hmuchhuak leh in heta tang hian an ti bo leh tawh lo a ni. Thutthlung hlui hunah khan zawlnei der tamtak an awm ve tho va, chung ho chuan lehkhabu maksak tak tak te an ziak ve hlawm a. Mahse Pathian zawlnei an tih bik tuna kan bible a lang hote hi chu an lehkhabu te hi Pathian pek ni a an ngaih avangin an roh va synagog ah te an chhiar thin.

Hetah hi chuan ka sawi puat puat mai anga, hun alo kal zel a, Greek ho in Judai ram an lo awp atanga kan Lalpa lo kal thleng khan Pathian in a mite ah inpuanna a nei lo. Mimal ah chuan a nei mai thei a, mahse hetih hunlai hian hunthim bik tiin an vuah hial mai a ni. Apokrifa bu kan tih mai tamtak an lo chhuak a, mahse heng ho hi chu nung vak lo ni a ngaih a ni. Juda te khan Apokrifa tel hian lehkhabu thianghlim ah an pawm vek a. Greek tawng chu an tawng tualleng ber a lo nih tak a vang in Aigupta a Juda awm hote chuan tihdan thar ngaihtuah in Septuagin LXX hi an lo nei ta a, hemi hi hmangin Jerome a khan a letling a chuvang in tun thleng hian Roman Catholic ho te chuan an la hmang a ni. Juda Rabi hote chuan chuti ngawt a buai chu tiin Jamnia hmunah Bible chhung a dah tur chin an thliar fel ta a. Hetih hunlai hian Hlathlankhawm hi dah duhlo a tam zawk an ni a, amaherawh chu a a duhtu lam chu an tawng rin em avangin an hnial peih ta lo a ni awm e. Hei hi thuthlungthar tel in chuan Bible ah kan lo hmang ta a ni.

Bible ziaktu te hi mi inang lo tak tak. A hunlai a khawvel finna zirchhuak vek tu Mosia te, ralrel thiam josua te, Pathian mi Samuela te, lo nei a eizawng Mika te, Pathian zawlnei ho te, Isua koh zirtirte, hebrai mithiam lutuk mahse Thlarau thianghlim hriakthih nisi Paula te leh midang ho ziak a ni a. A kum thu a zir chuan kum sang chuang fe a ni. Nimahsela a pawltu thlarau thianghlim chu a pangai reng a, miten an dawn dan erawh a in ang lo mai thin a ni.

Pathian in inpuanna atana a hman vang hian mah pawh in a ngaihlu a, chuvang in a nung a ni. Mihring te hi chu kan thiam chin hi a chawl thin a, chuvang in a date te pawh tihdik loh leh a hmun te pawh hriatdik loh ang chi te alo awm thin. Mahse chung chu chhui sise lova Inpuanna atan a hman ang ngei a, a dawngtu te thiltum kan hriattheih chuan hei hi a tum ni ber in a lang a ni. Entirnan, Marka leh Luka ziak an tum in ang reng si, mahse thu thenkha a hmun inang lo te a lo awm thin. Heng hi chhut a ngai lo, a tum a chian tawh chuan a tawk mai a ni. Mhring ve tho an ni a, Pathian in a pawlna an ziak a chungah chuan a hmun leh date a tihdik pui sise lo ah i ngai ang u.

Bible hi engtiang tak a chhiar tur nge ni ang le? Genesis ah hian mihring te sual na te, chumi sualna avang a Pathian thuthlung te, chu thuthlung ti puitling tur a Israel ho thlan an nih tak zia te, a inziak a ni. Exodus, leviticus number. deuteronomy ah hian Pathian chu a thianghlim zia leh sual a tluksan mihring ten kan biak theih nan engtiang tak a thianghlim tur nge tih te hrilh hriatna a ni a. Hei hi sual a tlu tawh mihringte rin a harsat em avang in vawi tamtak an tlu a nih kha. Zawlneite hmangin chhandamtu leh khawvel entu pek a tiam thu kan hmu ta a ni. Thuthlung hlui ah hian Pathian in a fapa tlanna tur hi alo buaipui nasa tawh hle mai a, chuvangin Israel te chung ah khan alo duhtui hle a lo ni. Thuthlung hlui ah hian thuthlung siam a ni a, Pathian leh Mihring inkar ah chuta mihring aiawh tu te chu Adama te, Nova te, Abrahama te, Jakoba te, Mosia te, Davida te an ni hlawm a. Thuthlung thar ah pawh Pathian leh mihring kar ah thuthlun thar leh a ni a, chuta mihring aiawh tu chu Isua Krista a ni. Thuthlunghlui ah khan thuthlung kengkawh tu leh vawng nung tute kha puithiam hote an ni a, thisen hmang in kumtin vawikhat hmun thianghlim ber ah an kal thin a nih kha. Thuthlung siam thar a nih hnu erawh hi chuan a kengkawhtu kan Lal Isua chuan thisen hmang in Pathian nen a kan inkar chu alo chingfel ta a ni. Hman a thuthlungah kha chuan inremna thisen kumkhat a vawikhat kha an sual silfai nan a tawk loh avang in an sual a piang in a phu tawk ran thisen a ngai a. Tun a thuthlung ah erawh Isua thisen kha alo luang ta zawk a, heihi a luan reng avang in tumah in kan tih hran a ngai tawh lo a ni. Kan tih a tel ve tawh lo tihna a nih chu. An sual nate ka hre reng tawh lovang, an tan ka fapa a thi si a, a lo ti thei ta a ni.

Bible chhiar dan ah hian him lo tak a awm thin tih kan hriat a pawimawh awm e. Hemi avang hian Bible hi kristian hmasa te kha chuan mitin hmuh tur in an dah lo a, mithiam bik ten an chhiar chhuak mai thin a ni. Hei hi a that viau rual in a that tawk lohna alo lang a, sakhaw puithiamten inhaivur nan an lo hman phah in protestant alo piang ta a nih kha. Chumi a chinah chuan mitin hmuh theih in alo awm ta a, kan hlawkpui em le? Hlawkpui lutuk, amaherawh chu famkim lohna chu Bible a thu thenkhat ngaihkawih theih chi thu te avang in kohhran hrang hrang ah kan lo phel darh ta a nih hi.

Bible hi kan chhiar dawn in tawngtai hmasak a pawimawh a, thlarau chawm nan a hman ngei a pawimawh a ni. History zirna tur a ni lo, mahse a chhung a thil lo thleng erawh a dik a ni tih chu mihring thiam na lo sang zel hian alo chhuichhuak zel a ni mai thei, awihawm lo a ni hran lo. Hun dik tak chhui nan a ziak a nih loh ang erawh chuan tangkai lo tak a ni mai thei e, a tum a ni miau lo a, heng a tan a hman hian Pathian a lawm ang'em. A lawm ka ring hauh lo mai. Pathian thlarau tanpuina achhiar a nih erawh chuan thil a tihtheih zia chu namai lo tak a ni. Bible chhiardan diklo zing a pakhat chu inhnialna atan a Bible chang chhiar hi a ni, hei hian thlarau nun a chawm lo takzet tih ka sawi ngam a ni. Pawl hrang ah awm mah ila Bible kan chhiar hian nung deuh riau a inhriatna kan nei thin a, kha kha thlarau pawlna vang alo ni. Inhnial ching deuh chuan an chhiar pawh in an pawl lam tan deuh bik lai chang zawn a awl thei hle a ni. Hei hi hlawkpui lam aiin hnualna ah mi a hruai duh hle a ni. Bible chhiardan himlo hi Pathian in a huat ka ring kan lo ching a nih pawh in i bansan ang u.

Bible nitin chhiar kan lo ni tawh mai thei, mahse a tumtak chhandamna thu ah hian kan lo chiang em aw. Mahni theuh i inzawt nawn leh ang u.

Zana khawnvar eng ang in
I thu in rilru a en
Ro tha aiin a hlu em e
Thinlung ah ka vawng ang.

Pathian in malsawm rawh se, ka lawm e.

PENTICOSTAL KOHHRAN HO LEH AN THURINTE

Tunah hian a langsar zual ho kan thur bik dawn ani. Tunlai chu penticost thlarau a thalo zawng a a tleh lai ani a, inhnialna a chawk chhuak lovang chu maw.

Assembly of God AG: Kum 1914 ah din ani a, tunthleng in member an la tam ber ani. Tunah hian khawvel pumah 64 million vel awm ang a chhut an ni. Hetia an dinhnu lawk hian 1916 ah Oneness penticostal ho chu an chhuak ve leh ta ani.
Kan hriat lar tak Hilsong united te kha he kohhran ami te tho hi an ni a. Milar tak tak Kaka, David Wilkerson, NIcky Cruz tih te kha an kohhran an ni.

AN THURIN TLANGPUI TE
1. Bible hi Pathian thawk khum anih avangin dik lo thei lo ani.
2. Pathian dik pakhat chauh a awm a, trinity ang in a inlan thin.
3. Isua hi Pathian fapa a ni a, minung pahnihna, Pathian tak nisi ani.
4. A tir in mihringte hi tha tak a siam kan ni a, mahsela sual bul avangin Pathian nen kan lo in mihran ta ani.
5. Chhandamna hi Pathian lak a inchhir ngawih ngawihin Isua Krista kaltlangin kan chang thei.
6. Serhhranna pahnih a awm a, ringtute hnimphum a baptisma chantir heihi khawvel zawng zawng a ti tur a phut chu ani. Lalpa zanriah hi ani leh a, heihi Krista tuarna leh thihna kan hriat reng nan ani.
7. Thlarau thianghlim a baptisma chan.
8. Tawnghriatloh a tawng hi thlarau thianghlim hnathawh hmuh theih a lo lang thin chu ani.
9. Tihthianghlimna, hei hian sual lak a hran na leh Pathian hnen a inhlanna a kawk
10. Kohhran mission ah chuan sual a awm mek te chhanchhuah na hi a ni a, kohhran hi Krista taksa ani a, chuvangin tupawh Krista ringtu apiang chu an tel thei ani. Kohhran hi pawlah a innghatlo thung.
11. Thlarau thianghlim kohte leh Bible thu a nemngheh ten kohhran an enkawl tur ani.
12. Tihdamna rawngbawl hna hi damlo te chung ah an beiseina tihsan nan a tihtur ani.
13. Kohhran ten kan kan beisei chu Krista lokal leh hnu a, ropuina a kan awm hun tur ani
14. Chumi hnu ah chuan Krista chu a hring a hran in lei ah hmuh theihin alo kal lang a, lei ah hian kumsang rorel a tan dawn ani.
15. Rorelna hnuhnung ber chu tan a ni ang a, thianghlimna pailo te chuan chatuan hremna an hmachhawn ang.
16. Chumi hnu ah chuan lei thar leh van thar a in tan tawh anga mi dik te chauhin tah chuan hmun an chang tawh dawn ani.

PENTICOSTAL KOHHRAN HO LEH AN THURINTE

Penticost kohhran ho ah hian church of God ho hian member 11.5 million vel an nei a, mahse khek rih phawt ang.

UNITED PENTICOSTAL CHURCH INTERNATIONAL: Hei hian member 4 million vel awm ang a ngaih an ni. Oneness theology zui tute an ni a, Pentecostal Church, Incorporated leh Pentecostal Assemblies of Jesus inzawmkhawmin kum 1945 khan an siam ani a. Khawvel pum huap an ni.

AN THURIN TLANGPUI TE

1. PATHIAN PAKHAT CHAUH A AWM, Pathian fapa Isua tih hi Pathian fapa anga alo channa ani.
2. Chhandamna chungchang , chhandamna bible in a sawi hmu tur chuan thlrau ah an piangthar ngei tur ani a. Hetah hian sual avanga lungngai a thihsan te ani, Isua krista ruala tui a phum baptisma changin thlarau thianghlim baptisma changin kaihthawh in an awm leh a. Hei hi a chianna chu tawng hriatloh hi ani.
3. INCHHIRNA, thinlung tak a inchhir te chauhin Pathian ngaihdamna famkim an hmu thei ani.
4. Isua hmingin hnimphum a baptisma chan tur ani a, hei hian sual ngaihdamna famkim a keng tel ani.
5. Tawng hriatloh a tawng, heihi mi thlarau a an khah leh khah loh a lang a hriattheihna ani.
6. Chhandamna hi Isua khawngaihna a kan rinna vang a lo awm thei ani a. Chumi belhchhah nan a thupek tui ah leh thlarau ah pinthar tur ani tih hi. Mi tumah amah thiltihthat avangin emaw dan zawm that avangin chhandamin an awm dawn lo ani.

THIL TAWN VE MAI MAI

Zan khat chu thian ho in kan titi a, thlahrang chan chin leh supernatural thil vel kan sawikhawm a, kan thil hriat te kan in share khawm ani. Hemi zan hian ka tawng muan em avangin thiante beng tih tlai loh hlau tak chung in  sawi ve lo in ka ngawi ta zawk a ni. Heng thil te hi kan Pathian awm ti chiang tu an ni a chuvangin kan sawi anih pawh in a tha zawng in kan kaiher hram hram tur a nithung ang. Engkimah Pathian ropui ber zel rawh se, chuti lova mi hlauh tur ang a kan sawi anih chuan setana kan ti lawm ngawt ang.

Kum 1999 kum khan class iv ka ni ve tawh in ka fel ve tawh hle a, kum 10 ka nih kum a ni. November thla ah kan exam a, kan khua hi Primary School centre hmun anih avangin a chhehvel a khua Rawlbuk, Siachangkawn, Fungkah leh kan khua a sikul pathum te kan exam a ni. Exam te kan zawh hnuin khual khua ami te chu an haw darh ta sang sang  a, lung pawh a leng ve duh phian

Chawlh laia chutia khawchhung a awm reng chu a ninawm tiin ka chhungte pui tur in lo ah ka riak lut ve a. Kan lo ral lehlam chiah chu kham vek hi ani a, a min reng thin avangin thawm a dai vak ngai lo a ni. Kan lo awm na hi Phalhrang ram mitthi khawhkham hnuai, a ral chiah Fungkah ram ni thung si a ni a, kan khua atang a 20 Km vel ta hla ah a awm a. A hlat tham em avang hian riak lo chuan kan kal ngai lo a. Kan ral a kham chu kan lo nen a inkar ah Minlui chu a luang tlang ani. Chuta ka riak ve ta chu nuam ka ti hle mai a, a chang in thiante loh te kan leng thin ani.

Buhseng hunlai vel chuan ka nu leh pa te an in damloh chhawk deuh reng a, min pui tur in kan chhungte pawh chu an lo kal ve a ni. A huho chuan kan thawk sawt ta khawp mai a, nuam kan tiin kan hlim ve hle ani. Zanthla engah hlim takin fasuar chung ah kan lawn a lam pahin buhte kan chil thin a,buh tin 500 lai kan thar ve a ni. Buhseng kan zawh tawh hnu chuan ka pa te nen lui ah kan kal hlawm a, sangha man tur alo tam ang reng khawp mai a, kan man ho chu tlai chawhmeh atan kan hmang nghal a, a tui khawp mai ka la theihnghilh lo. Chumi hnu chuan ka aia upa daih ka pa kawipa ( mizo ah chuan thian sabeng an ti) fapa nen chuan haw dun tur in min ti a, an ni ho chu an la riak dawn thung a ni. Buhfai kan phur khawp tawk kan phurh hnu chuan haw tur in kan chhuak ta a ni.

Chutia kan kalzel hnu chuan ngawpui pik deuh hmun ah kan lut a, helai hmun hi chu chhunah pawh a thim khup thin kha ni a tlailam dar 5 velah phei hi chuan a hlauhawm ve hranpa hrim hrim a ni. Hetih hunlai hi ka intih huai lai ve deuh anih avangin ka inti pachang lui a, ngaw kan kal chhuak chu ka thaw dep dep mai ani. Kalkawng hi a hahthlak hle mai a, a chho si kawng a te bawk sia tlailam ah chuan kal har tak hi ani. Reilo te kan kal leh hnu chuan mau hmun ah kan lut leh a, kal fimkhur a ngai lutuk a, a nalin a awih bawk si a, tlak mai awl tak hmun hi a ni.

Phalhrang kawng kan pawh hnu chuan rilru a veng hawk a, kan chauh deuh tawh avang in reilo te kan chawl a, kan buhfai ah  chu kan bar dun leh rih a. Kan kal leh hnu hian ka hlauh ring in fiamthu te min thawhpui vak vak a, an naupan laia alo huai thin zia te min hrilh a, kan kal sawt ta hle ani. Kawng hi chho vek nimahse kawngpui kan pawh tawh avangin kan thla a muang ve em em a, hla zai pah in kan khek ve tuar tuar mai a ni.

Zan dar sarih vel ani tawh a, a thim tawh a kalkawng erawh chu ala hriat theih thung. Hetih lai hun hi Krismass a hnaih tawh avangin mi hote chuan mamawh an la nasa tawh hle a ni. Chutih lai chuan kan thlang luikawr kan awmna atang a 500 metre vel tur ah chuan chiang em em hian thawm alo awm ta a. Chu thawm chu kan ngaithla chiang a, alo chhuahna kha ngaw vek a ni si. Thawm awmdan chu khuang nen an zai a, an tui ve hmel khawp mai. Hetia an zai zo hi an zinga tu emaw ber chuan thu a sawi ta a ni. An tawng hi Mizo tawng an hmang lova, kan awmna bul vel a mite ho tawng lah ani hek lo. Hlauhna chang pawh hrelo tak chuan ka awm a, ka u chu thil awmzia ka zawt a, ani chuan thil ho mai mai anih thu in min chhang a. Zawt zui ta lo chuan ngaihthat loh na pawh nei chuang lovin kan haw ta ani.

Thawm chu a ngaiah ala awm reng a, keini chuan kan kalsan ta ani. Kan hma ah chuan kan khaw thlan hlui a awm a bung kung lian tak tak a tam avangin a thim khup thin ani. A bulah chawnpui a awm a, a dawtah chuan lal pura vel te a awm leh a, thlan lung sang deuh deuh indawt zul in an ding hlawm ani. Helai hmun hi chu nidangah pawh ka lo tih ve em em kha a nia hemi zan zet hi chuan a hlauhawm dan hi a namai lo hle ani. Thlan awmna hmun hi ruam ang hian a awm lehnghal a, khawthim tawh hi chuan pelh a huphurhawm em em ani. Helai hmun hi chu hlau chung chung in kan pel thei ta hram a. Tunah zet chuan hlau tur ka nei ta lo, chu tih laia ka lawmzia mai chu sawiin a siak lovang.

Kan naupan lai hian kan rual u te hian thlan bul vel hlauhawm zia an sawi thin a. Pasaltha pakhat pawh thlan bul atang in ramhuaiin a zui a niawm e, chu pa chu a thau ah a man a. Hawilet lovin in a thleng ta e an ti a. Chungte rilru ah alo awm bawk nen khami tumzet kha chu ka hlau ve khawp mai.

Kan in chu dar 8:30  kan thleng ta a, thlan kan pelh hnu kha chuan kan kal chak bawk ani ang kan phur pawh kha a rit lo in kan hre vek ani. Ka nu hnen a ka sawi chuan in a awm ho chuan an lo awih vak lo a ni ang an lo ngaihsak vak lo a. Chutiang chu anih avangin keipawh chuan engemaw mai mai anih ka ring leh hnuhnawh ta a. Mahse ka kalpui ka cousin chu kan thlen zan atangin a khua a sik nghal a, keipawh khan ka hlau ve khawp mai. Hmun thenkhat ah chuan Ramhuai hote pawh hian khawmpui an nei thin anih hi ka ti ta a ni.

KA THO LEH ANG

Vawiin chu ka  ngaihtuah chhuak thut mai a. A tangkai dawn leh dawn loh pawh ngaihtuah lovin, keimah a a tlak nat em avangin ka ziak ve ta rawih mai ani. Hetiang lama harsatna neite tan pawh ani bawk ang chu. Kristiana Vanram Kawngzawh thu kha class X ah kan zir thin a, a zirlo te pawh in kan hriat tho a rinawm ani. Mi thenkhat chuan in Bible bu 67na ani e ti te in an sawi thin. Kha thu ah khan zahna kawnah Kristiana leh setana chu an inbei vak mai anih kha, setana’n thiamthil tinreng a a beih hnu chuan kristiana chu a lo chau ta hle mai a; a tlu ta ani. Setana khan tifuh a inti hle a beihzui zel a hneh thak a tum ani. Nimahsela Pathian thu a nei tih a hriat hnu kha chuan setan a hnenah chuan TLU MAHILA KA THO LEH ANG ati a ni.

Kan nitin nun ah sual hian nasa takin min bei thin a, tlema thlem vak ngai lo te chu an rilru lamah a bei a, thlem hautak chinah chuan hmanraw neih that ber ber a hmang thung thin a ni. Hetiang hian in anglo tak tak a beih kan tawh hian kan lo tlu mai thin a, kan tluk dan erawh a in ang lo hlawm hle.  Mahse tlu kan nih avangin kan thawh leh chu a ngai tho ani. Kawtthler pakhatah hian nula pakhat hi inchei tak I ti zawk ang aw, hi a tlu hlauh mai a,a bul a mite chuan an khawngaih hle mai a. Thenkhat erawh chuan an khawngaih lemlo an lo nuih vel mai mai a, a zak hle mai a ni. A tluk hma kha a ngai vawng vawng mai ani. Kha nula kha tho leh vat tur ani, a tlu miau a tho suh pawh ti ila a tho ang.  Tho ta lovin midangin min nuihzat em mai tiin zak deuh in awm ta reng sela a tan chuan a thalo lehzual ngawt ang. Kha kawtthler a lo kal thar te chuan an nuih nasa zual thin ani. Chuvangin tluk chang awm mahse kan tho leh tur ani. HAWH U, I THO LEH ANG U.

Sualna te a lo pung zel karah hian mit chakna sual hi alo lian em em a, chumi lamah chuan kan  tlan nasa hle a ni. Heng film dukdak lo porn movie leh a dang tamtak vawikhat en a Lalpa lak atang a kan rilru pawhpen a awm nghal thei te,  hmang hian beihin kan lo awm thin ani. Hetiang sualna hian rinna lam a chak leh chaklo te pawh a vaihma ta thin a, kan ngaihtuahna te chu Pathian duhloh zawng sex leh a kaihhnawih min ngaihtuah tir ta thin a ni. Heta kan tluk tawh hi chuan chhuah leh a harsa tawh thin a, kan tlukna lamah kan ruhte chu tihtliah in alo awm ta thin ani. Heng chauh lo pawh hi heng sms sex, phone sex leh adang te hi hmanrua ah hmangin min bei thin a, beihlet dan tur hi thiam a har fu a ni. Mi fel tak ni a kan ngaih inkhawm taima deuhte leh mitha tak tak te hi heng lakah hian an fihlim bik lo mai thei e, he thlemna zet hi zawng hneh a har ani. Heng thil atang chhuah hi thil har tawp a tling, chhuah phawt a ngai chumi hnu in thawh a la ngai ani. Tlu chunga hling zing atang a chhuah chu a har ve ngawt ang, kan chhuah hnu khan kan la tho thei mai lo zui anih phei chuan kan tang reng mai dawn alo ni.  Lal Isua khan beram hling zing a mi kal ngaihna hre tawh lo a chhanchhuah tak dinhmun ah khan an ding tawh ani. Chhanchhuak tu an awm a ngai. Heng a tang ho phei hi chu midangin an hriat an hlau em em thin ani.Chuvang tak chuan ania, an tanna hling zing atang lo chhuah a ngaih phawt ni. Hling zing ata chhanchhuak tur hian Lal Isua kan sawm  a ngai tih hria ang u, chhanchhuak thei kan sawm loh chuan khua kan tlai mai dawn a ni. Eng ang a sual lian tak pawh tiin tlu ni ila, Pathian  ralthuam famkim Bible thu hmang hian inthuam ila, tanpuitu Lal Isua sawm in kan tho leh tur ani dawn lawm ni.

Ka sualna zawng zawngte hi chu miten an la hre reng ang, mahse a pawimawh zawk chu Pathian in a theihnghilh dawn ani tih hi ani. Eng ang pawh in lo chesual ni ila kan thawh leh chuan kan sualna te chu van khian an theihnghilh pumhlum thak dawn ani. Kum tamtak chhung chu Lalpa hnen a ta kalbo in emaw amah pawlna chang hrelovin emaw kan lo awm ani thei e, anih loh pawhin kan rilru setan a hnenah awm reng chung leh tlu chung hian a rawng kan lo bawl pawh ani mai thei e. Chung Lalpan a huat em em hote ti chuan hun kha leh chen kha kan lo awm tawh pawh ani ang, Lal Isua chuan min la duh ani, chhandam tur leh a tihthianghlim tur in kan thawh hun nghakin ala awm ani. Kan bulah awmin kan tluk lai pawhin min ko mahna tiin a awm reng thin ani. Min nghak reng bawk si a, keini in kan thian te thil engemaw ti nghak ta ila, minute nga chauh pawh a rei kan ti thin. Lal Isua erawh chuan dawhthei takin kum tamtak chhung kha min lo nghak asin I khawngaih lovem ni. Sual chu duh hle mahla Lal Isua khawngaih vang chauh pawhin kan tho leh tur ani dawn lawm ni. Hawh u I tho teh tak ang u khai.

Kan tluk avangin miten min sawisel reng thin, Hawh u I dinthar leh  ang u. A bul atangin Lal Isua chanchin I chhui thar leh ang u. Tichuan he kan Jerusalem hi alo him zawng theih nan bang rinawm tak Pathian thu hmangin kan hung phui anga, kawngkhar vengtu atan Thlarau thianghlim hmangin  a chhungah hian Isua nen kan leng dun thei tawh dawn ani. Chutih hun ah chuan kan nunah miten eitur an lo nei ang a miten keimahni a awm avang khan min lo fak tawh dawn ani.  Tlu tawh te chungah kan Lalpa hi a tha teh mai ania, chuvangin enganga sual pawh kan lo ti tawh ani thei e. I tho hrim hrim teh ang u

    HAWH U, I THO LEH ANG U

MIZO KOHHRAN CHANCHIN PART II

Khatia vai an lo len takah kha chuan  British ramchhung ami te chuan Mizote awmdan chu an lo hre ve ta a. Kawlhsen leh milu la hnam ah min lo ngai ta ani. Anihna takah chuan a mipui tamzawk te chuan rawt chimih min duh ve ta hial ang. Mahse chutih laiin Pathian chanchintha hrillna kawng a tuimi te chuan kan la thim zia chu mak tiin min lo vei tan em em ani. Chutih hunlai chuan Khasi ramah hian chanchintha a thleng tawh a Welsh ho tirh anni, anni ho chu kawng en thlithlai tur a tih an ni a, mahse kan ram ala pik em avang in sn la kal ngam mai lo ani.

Hemi hnu hian Mizote chuan phailam run an bang thei chuang si lova, heihi chu thudangah lo dah ta ila. Hetih hunlai hian India leh Burma chu British in an awp tawh ani. Hetiang hi anih avangin a inkarcheh a ram pakhat loawm ve ringawt chu an duhdan a ni chiah lo ani ang. Mizoram chu a pum a awp tur in an lo thawk chhuak leh ta a, heihi vailen vawi 2 na tiin an sawi thin ani. Hetah hi chuan kan hnam in a tuar nasa ve hle thung ani. Aizawl ah leh Lunglei ah fort siamin sipai ho an in bengbel a. Hemi kum atang hian British hnuai ah kan lo awm ta ani. Hetia Mizoram British ho in an lo awp hnu hian kohhran ho pawh chuan en thlithlai tur in Khasi rtama missionary pakhat Rev William Williams chu an lo tir a, ani hian Bible te sem in naupang ho te Pathianthu a hrilh hlawm ani. An lo kal ni hi an chhinchhiah dan chuan 11 march 1891 ah ani. Ani hi a haw leh a, Welsh hmunpui ah chuan a thil hmuhdan report te chu a thehlut leh ta ani. Welsh khawmpui chuan mission field atan an pawm ta a, amah chu missionary a awm nghal tur in an ruat ta ani. Hetiang a thil a kal chhoh mek lai hian in khawsikpui natna in a thi ta hlauh mai a. Hemi avang hian an hmalakna pawh engemawti chhung chu a hlamzuih leh ta rih ani.

Lunglei Fort

Hetih hunlai hian chanchintha hrilh hi kan batah Pathian in a ruat emaw chu aw tih theih tur in Pathian ngaihsak mi tak mai Arthington a tirh in Pu Buanga te thiandun chu an lo kal ve ta ani. Mahse chuti mai chuan an la lut thei mai lova, Mizoram chu an awp tirh anih avangin ala ralmuang lo tih thu ah Mizoram pawn atang in an luh theih hun an lo nghak tawp mai ani. Hetih chhung hian Th Lewin lehkhabu ziak leh Mizo inhlawh te ho hnen atang chuan Mizotawng an lo zir tan ta ani, Mizo A AW B pawh hi engemaw chen chu rampawnah hian an tih a rinawm. 

MIZO CHANCHIN PART I

James Winchester Lungphun

Mizo te hi hnamdang ngaitheilo tak kan ni a, chumi piahlam ah chuan mahni ram chin hauh tina tak kan nih avangin, Mizo te hian phai an run fo ani. Heng avang te hian ani ang chu Suakpuilala pawh kha sap ho khan remna an siam pui ta hial ani. Kum hnih khat chu ralmuangin awm mahse 1871 khan Bengkhuaia hote chuan an va run leh a. Document felfai tak awmlo mahse khatih lai kha chhim leh hmar indo hun lai anih avangin chhimlam Bengkhuaiate ho ten Suakpuilala sauitan hi an ngaihsak vak lo ani ang a tih theih. Hmanlai Mizo te indo dan hriat kha hnamdang lo ngaihdan ah chuan a thing viau ani awm e, midang lo thlir na tur ah chuan. Indo annih chuan pawl pahnihte an inbei tawn vak tur ah an lo ngai tepawh ani ang milu la tiin min ko thin ani. Kan indo dan kha tunlaia ambush antih ang nen hian a inang thei viau ang chu. Khatiang anih avang khan ral rel thiam an pawimawh a, mi an inrinloh lai tak chang fuh thei tur a an inbuatsaih angai ani.

London NEWS PAPER

• Phai an run ni tak hian an Tea plantation observer James Winchestera te pafa in hnathawk ho an lo tlawh lai a ni a. Amah hi Scotland ram Elgin khua atang a lokal ani a. Mary Winchester pian hnu lawk hian a nupuiin a thihsan  avang in a fanu hi a awmpui ani. Chutia vawilehkhat a Mizoten an thawn tak thut ah chuan an tlandarh ta vek mai a, James Winchester pawh chuan theihtawp chhuahin a tlan ve a.Fanu pawmlai anih avang chuan a tawlhthlu a, chu chu Mizote chuan lo nangchingin an that ta a ni. an thah dawn hian a fanu hnenah, " Chemte i chungchang thu Lalpan a ngaihtuah ang", tiin. A lu chu tanin a fanu pawh chu salah an hawn ta daih mai a ni. Hetia an run thu hi British ho beng a thleng verh hle mai a, Mizote hrem tur  leh Mary Wichester chhanchhuak tur in Captain Brownlow te ho in an lo thawkchhuak a, hemi tumah hian vai lo kal te chu Punjabi XII te an ni. Intibuai lovin Mizo lalte nen chuan an inrem thei ta a. Chutia an inrem theih tak hnu chuan British ho chuan Mary Winchester chu an la let leh ta ani.

22 Punjabis

Mary Winchester leh a chhanchhuaktu

TUICHHAK AH KA ZIN VE A

Mizoram a haw ve ta chu tiin mahni pianna leh pute tlawh lova awm ringawt chu tiin Lungpher khua chu ka tlawh ve ta ani. Ni 6 zet ka cham hnu in khualkhua a awm reng chu tiin ka haw ve ta ani. Haw ka tum niin motor a awm loh avangin engmah tilo vin ka awm tawp ani ber mai. A tuk leh ah chuan, damlo hruaitu ambulance hmang in ka haw ve thei ta a, mahse ka lo chuang theilo khawp chu niin Bualpui kan thlen chuan ka chhuksan ta hlawm a, ke in ka kal ta ani. Tlangpui thleng KM 10 zet ke a ka kal hnu in, sumo pakhatah ka inhnawh thla ve thei hram ani. Ke a ka kal lai hian class x a ka classmate Hmingtluanga chu motor zuiin alo awm a, rora vel alo load tlauh tlauh a, ka khawngaih hle ani. Amaherawh chu ama ngaihdan ah chuan dinhmun tha zawkah a inngai tho si ani, lungawina zel hi alo tha e. Ka mobile a ka lak thlalak tlem hi ka ti lang ve duh deuh mai mai ani.

MY JOURNEY FROM HYDERABAD TO AIZAWL( PART I )

INPUAHCHAHNA NA LAM....                                                        14th may 2011

 Ka haw dan ani tih chu a chiang ta hle mai a, vawiin hi Hyderabad a ka awm tawp ni alo alo ni ve ta reng mai. Ka thianpa Raju alo phei a, lunch te kan ei hnu in kan thian te in ah thilthawn la tur in kan kal ta ani. Vawiin hian swimming pool ah te kan kal a, vaiho nen kan intibuai thelh lehnghal a, ka tluan loh hmel khawp mai. Tui hleuh hi ka thiamloh avangin ka inzirchawp ve naw naw ani. Hemi hnu hian Raju a te inah kan kal a, anu te chibai ka buk ve a, thil intur an siam te kan in hnu chuan hostel pan tur in kan chhuak leh ta ani. Kalkawng ah bus leh bike a insu a a khalh tu pa chu alo let reng mai a, thin phu rang tan ta hle mai.

AW LUNGTE........

Aw lungte,
I va mawiin i va han mawiin i va han duhawm tak em
Zaidam leh nunnemna a khat;
Lei hringfa ten i hlutna hre lek lo a
An rah bawrh bawrh lai che pawh a:
Phunnawi miah lo a i awm thei pawh hi,
I va han ngaihsanawm tak em.
I hmel en hian midangte chuan
I hmelah fakna tur neilo mahse,
I nalh reuh e.

 Aw lungte takte,
I hmanlai hun ngaihawm tak leh i vanglai hun te,
Lungpui lian leh nalh tak, i nih lai khan,
Miten a nalh an ti em em thin che a, tunah
I tar tawh em avanga,
Te tak te a i awm tawh  pawh hian
I tel lo chuan lei hringfa te tan hian
Tual han chai na chi ani lo ve

TUN A KA RILRU A AWM HLA TE

Lal Isua kan thian tha ber in
Kan mangan laiin min lawm
Amah hnen ah kan tawngtaiin
Kan thlen apiang hi a pawm
Muanna tamtak kan chan fo a
Lungngaih mangan kan tuar thlawn
Engkimah Lal Isua ring a
Kan tawngtai loh avangin

Thil hrehawm leh thlemna tawkin
 Buaina lo awm bawk sela
Tuilairap a lungngaih ai in
Isua lam tawngtai ila
Amah tluk thian hlu leh rinawm
Min pui tur kan hmu lovang
Kan sual kan chaklohna zawng zawng
A hre vek tawngtai ilang

Rilru lamah chaklo ila
Mangan ritphurh nei pawh in
Isua hlu hi kan humhimna
Lamah tawngtai ilangin
Chhungten min tuithlar mahsela
Thianten min hmusit sela
Isua hnenah thu thlen ila
Kan phaw hian min thlamuan ang

He hla hi Irish mi  Joseph Serriven a phuah ani a, a bialnu nen hlim em em in an lengdun thin a, an hlim thei hle ani. Chutia an inhmangaih em em avang chuan inneih hial an lo duh ta a, an inneih dawn zanah chuan a bialnu chu tui ah a tlahlum ta daih mai a. Heti a hmangaih em em in an boralsan ta mai hi a tuar em em a, hrehawm a ti hle ani. He hla hi a lungngaihna inhnem nana a phuah ani a. Mite hla duh zing ah a tel ve char char ani. MIzotawng a min lehlin sak tu chu Rev. Zosapthara ani.


He hla hian ka nunah nasa takin thu a sawi mek ani,Ahma chuan nalh ka tih pawl ah a lang phak lo a, amaherawh chu tunah chuan, he hla hmang hian min hnem nasa hle ani. Ngaihzawng ten emaw kan hmangaihna hmusit in lo inthen pawh ni ila belh tur kan la nei tho ani. A hrehawm ang tih a chiang e, mal a kan awm phal lo tu hi tunge anih ? Awle he hla hi belchiang phawt teh le............

I lamah min hip rawh, aw ka Pathian
Kraws hrehawm pu pawhin ka lo hnai ang
Ka hla sak zawng ah hian, i lam hnaih ka duh ang
I lamah min hip rawh, Lalpa Pathian

Vakvai ang ni ila, ni tlak tawhin
Thimin mi nang vel a, lunglukhamin
Ka mumang lamah chuan, i lam hnaih ka dil ang
I lamah min hip rawh, Lalpa Pathian

Damlo ni ilang, hna thawk peihlo
Mu reng thei chau takin, rilru pawl rawh
Ka chhungte then laiin, i lam hnaih ka duh ang
I lamah min hip rawh, Lalpa Pathian

Damchhung min hmuak a piang, i tirh nise
A nuam nge a hrehawm, engpawh nise
Hei ngawt hi ka dil ang, i lam lo hnaih zel hi
I lamah min hip rawh , Lalpa Pathian


He hla hi chu mi tamtak mittui kaichhuaktu ani a, chuvangin sawi tam lo ila a fiah zawk ange.

KA NUNAH THLIPUI A TLEH CHIAM A...

Lalpa thlipui a tleh chiam a,
Tuifawn te pawh a sang hle;
Khua nasa takin a dur khup a,
Hliahkhuhna a awm lo ve.
Kan lawng tunah a pil dawn hi,
Nangmah i muhil si;
Boral ila pawi i ti lo vem ni,
Tho thuai la min chhanhim teh;
Thli leh tuifawn in a thu an awi,
     'Bang rawh u,'


Ka nun ah hian harsatna chi hrang hrangin min chim vel thin a, a chang chuan kal ngaihna reng ka hre thin lo ani. Buaina a zual deuh deuh a, ka nun ram hian pui tu a ngai hle si a, Lalpa ka auh lahin a reh vung vung ni te hian a hriat mai si, tunah chuan a mangan thlak zual ta. He sual tuipui ah hian ka pil dawn ta anih hi tih ka rilru ah alo lang a thlaphang takin ka awm ani. Ka thlarau nun chu tuifinriat zau tak a, lawngchhe tur ang mai ani a, a hlauhthawn awm em em ani. Lo thi ila khawnge ka kal ang, ka thlarau nun a him tlat lo, a langa fel chu a awl teh meuh mai chhungril lama famkim thei si lo. Chutia hlauthawng tak a ka awm lai chuan ka rilru ah thil pakhat alo awm zawk a, ka nunah hian Lalpa hi englai pawhin a awm reng a, thlemna k tawk emaw harsatna ka tawk emaw minpui tur hian lawng ka chuan na ah hian a awm reng a, ka lo kaihthawh loh vang ani tih ka hre ta a. Thlaphang mangang takin Lalpa chu tanpuina ka dil a, ani chuan ka chung a thlipui nasa tak lo thleng chu a hau ta ani. Hei hian ka rin a hian tanpui kan ngaih lai hian a inpeihzia min hrilh chiang hle ani.


Thlipui tleh mahse tui ti fawn in,
Khawdurte, khawpui te, kawlphe engmahin 
Lawng a tichhe thei lo lei leh van lal
A chhung a awm kha ring selangin
A thu lawm takin an awih fo thin
Bang rawh u


He hringnun kalkawng ah hian a chang chuan bawrhsawmna leh harsatna tawh chang alo awm thin a, chhungte thih hun alo thlen in kan lungngaih a zual thin. Engahmah mangang suh u, a tihlai in mihringte hian kan theilo fo thin ani, Ka awmpui reng ang che u titu hi a pangai reng. Ka nun a harsat na lo thlengah mangang takin ka awm thin a, a chang chuan rinhlelhna lian takin min nuai vel thin a. Rinchhan tur keimah a awm ka rin loh thin avang ani, Lalpa hi a changin reh vung vung angin lang mahse ka nunna derthawng khawp a thlipuiin min chim hi chuan a hnai lutuk a, kan kiangah a awm thin ani. He hun khirh tak ah hian ka nun a Amah awm chu ring mai ila chu hau lo mahse he ka nun lawng tichhe thei thil hi ka chungah a thleng lovang, ka chhungah hian awm a awm a, ka chhung a lei leh van lal hi thlipui in a nuai ve ang maw teuhlo mai. tuipui chu fawn mahse lawngchhiatna khawpin a thilsiamin an khawihtheilo ani. Harsatna te ka nunah nitin in min chim thin mahse lei leh van lalber keimahni ah a awm tih hre leh ang u.




Lalpa lawng ang mai ka nih hi,
Khawvel a ka awmchhung hian;
Boralin ka inring fo ani,
Tanpui lo thlen hma loh chuan
Thlemna hi thlipui angin 
Ka chungah a thleng thin 
Tuifawn chung anga nghet lo ka kal in 
Van thlen theihloh ka inring
Thlipuite hau angin hau reh ang che
       Bang rawh u


He khawvel tuifinriat zau ah hian, rinna derthawng takin ka kal bek bek thin a, thlemtu hian ka derthawnna lai chu hmu fuhin nasa takin min bei thin ani. Tuifawn hian nasa takin min vawr lawp lawp a, ka lo chau hman mai thin ani, ka duhna tak a min beih thin avang leh manganna ka tawlai hian min beih thin avang in tuipui ah ka pil thelh thelh ani. Ka nun ram khawro tak hian a chang chuan vanram a hlat hle te in ka in hre thin a, ka nun hi a tuihal ani ber e, hek a nun a tuifawn te hi Lalpa min hau reh sak ang che.


Ka thinlungah lawng a awm ang khan
Nangmah i awm fo,keimah min tanpui nan,
Chuvangin thlemna setan engkim
I hau reh thei nangmah ringin ko ilangin 
Min do khawdur te hau reh ang che
       Bang rawh u.


Heng thlemna lakah hian Lalpa nangmah keimah ah i awm sia, chuvangin min hre reng ang che, i mite kan ni si a. He ka nun a harsat na lo thleng thin hi ka pilbo mai phal suh la, engkim in i thu an awi thin si a, chuvangin min chhanhim ang che.He ka nunna ah hian engmahin min tibuai tawh suh se keimah ah hian Krista a awm si a, ka tih theuh theih nan Lalpan malsawm rawh se.........

SUNDAY PUAL BAWK IN

Tun tum ah hian kan thu ngaihtuah ho tur a ka thlan chu, ka nau Vala diary a a thuziak kan rawn tarlang dawn ani




Aw ringtu tunge hruai thin che,
 I nunah tunge tunge lalber le,
Lalthu nghak lovin i tlan thin em , 
A hnuhlet hun che a thleng thuai dawn;
Chutih hunah chuan i vui thei lawng,
Lalpa hruai theih tur in inpe rawh.


Aw kan khawvel chhe tawh takah karah hian ringtute thlemna chi hrang hrangin min nuai thin a.Pathian hmahruaitu a hmang a an nunna kawltir thin te chu an mualpho ngailo ani. thlemna leh harstna an tawhlai pawhin Pathianah an in tulut a, an rinna ah an chiang thin. Milungngaite thlamuantu an ni a, hrehawmte te chhawktu an ni fo thin ani.

Mahse Pathian kaihhuaina ring zo lo va mahni duhdan a Pathian kalpui tumtute chu Pathian in a hnuklet thin a. Keini pawh phatsan tu chauh kan nih chuan min hnuklet ngei ang. I rinna ah i chiang em , nge i rinna kha phatsantu thinlung chauh?

MACHHANI TAN....

Tawnmang si lova lungrunpui,
Khianawi a zamual min liamsan;
Hal lote a kan lenlai dawnin,
Thlangkhuandim ah ka phal lo che.

Aw kumtluang hrui ang sei mahse,
Ka nghilh lawng hmana kan nunhlui.
Zantiang chhawrthla a en chang hian
Lungrukah min vei ve rawh.

He hla ah hian a phuahtu phuah chhan nilo deuh hlek in...
thlangkhuandim tih hi midang ngaihzawn san lampang in ngai ila. A phuahtu pawhin a rilru ah hetiang deuh a,a ngaihtuah ka lo ring ve ringawt a.........

Hei pawh hi aw.....

Tlai khua alo ngui a,kei zawng ar ang vaiin,
Di ngai suihlunglen tuar in;
Zaleng te zawng nau ang nui e,
Keizawng chhimhlei tualah
Nau ang tahlai ka bang thei lo.

Aw khawnge maw hman a lunglai min hnemtu,
Ka zawngruai e ka tawng silo,
Ka hawivel nang ang reng lungdumtu
Kirzai rel lo in maw hnu min chhawn tak
Ka dawn ngamlo hma tiang hun hi

Enchimloh nuimawite,engan biahthu sam laia
Inthen lawng aw tih biahzai
Ka ngaithiam lo lungmawl vang a
Lengdang min chhaisan mai hi
A na lua e kei ka tuar an.

Lungherin lam ang lo let leh la
I chawilai hi min dawn ve thin lovem ni
Hnutiang min chhawnin lengdang ngai mahla
Ka nghilh thei lo che asin
Kum puisul tam vei mahse

A tawp ber atan aw duhlai heihi
Damten zamual chu liam tala
I duhber nen kumtluang a lengdun turin
ka duhsakna sang ber nen hian in
Ka thlah nawn mawlh mawlh che asin.

SUNDAY PUAL IN.....

He hla hi ka duh thei khawp mai englai pawh in kan sual emaw kan fel emaw Lal Isuan min hmangaihna hria in hmangaih let ve ang u. Engtinnge kan hmangaih let ang,a thupekte kan zawm hian, a thupek te chu a khirh si lova. Heng thupek ripui ber pahnih  Lalpa i Pathian chu i thinlung zawng zawngin, i chakna zawng zawng in, i rilru zawng zawngin i hmangaih tur ani, tih leh nangmah i in hmangaih angin i vengte i hmangaih tur ani tih hi ani. Vengte kan hmangaih tlat chuan kan chungah an sual thei lo ani. Hmangaihna hi dan zawh famkimna ani, hmangaihtu a uire thei lova, a vengte hmangaihtu in a vengte thil a ru ngai lo bawk ani. He thil dal thei tu hmangaihna hmelma lian ber enge ni, thildang zawng zawng aiin i thinlung vengtha rawh nunna lo chhuahna ani si a. Thinlung a kan ngaihtuahna leh thilsual kan ngaihtuahnate hi ava thalo tak em heihi nihna sual, thih thleng a kan chhawm tur ani. Aw mirethei ka va ni teh lul em he sualna ata hi tu in nge min chhan thei ang le, Pathian in kan sual tlen fai nan min hmangaih em avangin a fapa neihchhun a rawn tir achumi ringtu te chu chhandamin an awm ang. He chhandamna hi a ropui em avangin thawhchhuah chi ani lo va, a rin a rin mai tur ani. Tupawh kan hmangaihte tan chuan an duh ang a awm kan duh thin, chuvangin Isua kan hmangaih chuan a thupek te kan zawm tur ani.

AW HRUAITU KA KAWNG MIN ENTU...............

Ka hun kal tawh tawhte ka ngaihtuah let thin a,Lalpa min kaihhruaina leh thlamuanna ka dawn nasat dan em em hi lawm a hlim tak a amah chawimawi hi ka bat ani tih ka inhre thin. Ka kalkawng lo zawh tawh hi ka ngaihtuah let thin a, engtinnge harsatna tamtak ka lo paltlang tawh te kha bumboh tak tak a tam si a, mihring mihrin na a chaklo ber mai kei  hian ka lo paltlang tawh tihte kha ngaihtuah chang hian mak ka ti thin ani. Engemaw tak ni tur in Lalpa hian min ruat ang tih ka ring tlat, amaherawh chu engkawngahnge ka kal ang ka  hre lo ani. Ka manganna tawh zawng zawngah hian ani chu ka puipa anih avangin min pui dawn tih ka hria ani, engtiang a ka awm pawh in min ngaihven em em reng mai ani. Ka hun kal tawh ah khan a rinawmlohna chu sawiloh ka rinawmloh san thin in biak hun remchang siam duhlo thin mahila ani erawh chuan a kut ka lamah ala phar tang tang ani. He kalkawng thui tak ka zawh tawh hnu hian ka thlir let a,min hruaina chhinchhiah tlak deuh deuh ka rawn sawi dawn ani.

Kei hi kum 1989 khan Phawngpui tlang hnuai Lungpher khua ah ka piang a unau panga kanni. Hun te alo ral zel a kum 9 vel ka ni tawh, chutihlai chuan thingzai tir in ei ka paten an zawn lai ani a, Burma mi kan kawl reng a, ka pa pawh a khat tawk in saiha a kalin thing tihralna te a ngaihtuah thin ani. Chutih lai chuan tumkhat chu Burma pakhat hian  ka pa lo thlen tur thu min hrilh hlawm a, la naupang a ve ta hrim hrim chu naute pahnih ; ka nau leh ka cousine  chu kan chhuak ta nghal a. Kan khua atang 3km velah hian khawte reuhte hi a awm achumi ah chuan kan nghak char char a darkar khat kan nghah hnu chuan kan nghak peih ta lo va haw kan tum ta ani.

Haw kan tum ta chu kawngpui a kal lo chuan pumpelh emaw tiin tumkawng dang ah chuan kan kal a. Atirah chuan a zau tha lutuk mai kalpawh a hahdam zawk a, motor hlauh tur engmah awm si lova nuam kan ti em em ani. A nakin hnu ah chuan kan kal thui telh telh a, kawng chu a bawn tial tial a, ka nau te pahnih chu an mangang tan tawh kei erawh chu kawng lo hnim tawh angah nngaiin kawng thar kan pawh leh thuai ka ring ani.Thui fe kan kal hnu chuan ka nau te ho riltam chu tumbu te ka laksak a hlim tak in ka kal ho leh ta a, a piah leh deuh ah chuan paltlang tur pike m em mai hi alo awm a ka nau te chu an mangang tawh lutuk an tap ta chiam mai a, keipawh chu a ngaihna ka hrelo hle kalna tur a awm miau loh avangin.Tihngaihna awm tawh silo keipawh chu ka hmelah beisei tur a awm tawhlo, ka nau te chuan min en a an tap nasa mai si a, thlem ngaihna hre tawhlo kawng a tawp vek engla pawhin let leh dawn pawh ni ila chute tho. Ka naute pahnih chu ka chawlhpui ta a tap suh u kan tawngtai dawn nia tiin ka hrilh a.An tah ala chhuak tih hriat tak in inhnit hlap hlap chung in mit an lo chhing ve a, kei chuan LALPA KAWNG MIN HMUH TIR RAWH ti chauhin ka tawngtai ta ani. Kan amen chiah em ka hre tawhlo, kan kal leh nghal aa piah lawkah chuan tunhma a ka lokal tawh nasa ani tih ka hre tawh mai a,ka lawm lutuk chu ka nau te ho chu ka hrih ve nghal a, an ni pawh chu an phur tawh hle ani. Chumi hnu chuan thui fe kan kal leh hnu in Phawngpui tlang kawng ah kan chhuak ta ani.Haw kawngah chuan hlim takin kan zai thla a,in kan thlen thleng chuan kan hlim hlawm em em ani.

In kan thlen hian khua a thim lek lek tawh a,inah kan lut nghal a ka nu ten en kan in hmu a ka pa lo thlen tawh leh tawh loh kan zawt nghal a,anni chuan ka pa chu nit hum hnu ah chauh alo thlen tur thu in min lo chhang ani.Hemi tum hian Burma pa kha kan ngei ve khawp mai,tun thleng pawh hian.Amaherawh chu kawng ehlam zawng a ngaihtuah chuan ka nun a testimony ropui tak pakhat niin ka hria.Kawhhmuh min tum ni a ka hriat ve mai mai chukan beidawn ber lai pawh hian min la tanpui duhin chhuahna remchang min siamsak thin ani. Ka thatchhiat em em lai chuan engmah ka ti peih ngai lo ani ka tet lai chuan novel vel leh article vel chhiar ka peih em em a. Chu chuan thatchhiatna min zirtirin ngui deuh a awm tir tu alo nih phah thin in ka hria, chung ka thatchhiat em em lai pawh chuan chhuahna tur min siam sakin ama zarah chauh chuan pawlsawn thei ve zel in ka awm phah ta ani.